موطن اخذ میثاق ربوبیت از دیدگاه علامه جوادی آملی

نویسنده

دانش‏آموختۀ حوزۀ علمیۀ قم و پژوهشگر پژوهشگاه علوم وحیانی معارج.

چکیده

در قرآن کریم از پیمان های گوناگونی یاد شده که خدای سبحان از انسان‏ ها گرفته است. یکی از این پیمان‏ ها، میثاقی است که در آیۀ 172 سورۀ اعراف آمده است؛ براین‏ اساس، خدای سبحان تمام فرزندان بنی ‏آدم را از پشت آنان گرفته، تک‏تک ایشان را بر خودشان شاهد قرار داده، از آن‏ها بر ربوبیت خویش اقرار گرفته است و همۀ آنان اعتراف کرده ‏اند. این آیه از پیچیده ‏ترین آیات میثاق است که بیشتر مفسران نتوانسته ‏اند آن را به ‏درستی تبیین کنند. در این مقاله، ابتدا به مهم‏ترین دیدگاه‏های مفسران پیشین و اشکالات آن‏ها اشاره می ‏کنیم. سپس دربارۀ دیدگاه علامه طباطبائی و قوت‏ ها و ضعف‏ های آن از نگاه علامه جوادی آملی سخن می‏ گوییم. در پایان، دیدگاه علامه جوادی آملی را تبیین و به برخی از مهم‏ترین مباحث دربارۀ آن اشاره می‏کنیم.      

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

موطن أخذ میثاق الربوبیة برؤیة العلّامة جوادی الآملی

نویسنده [English]

  • احمد جمالی
چکیده [English]

أشار الله سبحانه وتعالى فی محکم کتابه إلى مختلف المواثیق التی أخذها من الإنسان. یعدّ المیثاق الذی ذکر فی الآیة 172 من سورة أعراف من جملة هذه المواثیق، حیث قال الله تبارک وتعالى: وَإِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنِی آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وأَشْهَدَهُمْ عَلىٰ أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ قٰالُوا بَلىٰ شَهِدْنٰا. تعتبر الآیة المذکورة آنفاً من أکثر آیات المیثاق تعقیداً، ولم یستطع الکثیر من المفسّرین تفسیرها تفسیراً صحیحاً. یشیر الباحث فی هذه المقالة بادئ ذی بدء إلى أهمّ وجهات نظر المفسّرین المتقدّمین ویسلّط الضوء على الإشکالات المثارة حولها. ومن ثمّ یتناول أطراف الحدیث حول رؤیة العلّامة الطباطبائی ومواطن الضعف والقوّة فیها من منظار سماحة العلّامة جوادی الآملی. وفی نهایة المطاف یقوم ببیان رؤیة سماحته، کما یلمّح إلى أهمّ المواضیع المطروحة حول نظریّته.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • الکلمات الدالّة: المیثاق
  • الربوبیّة
  • عالم الذرّ
  • التمثیل
  • الملکوت
  • الفطرة
  • الحجّة
  1. جوادی آملی، عبدالله (1384الف)، حماسه و عرفان، اسراء، قم.
  2. ــــــــ (1384ب)، فطرت در قرآن، اسراء، قم.
  3. ــــــــ (1388) شمس‏الوحی تبریزی، تنظیم و تحقیق: علی‏رضا روغنی موفق، نشر اسراء، قم.
  4. ــــــــ (1389)، ادب فنای مقربان، اسراء، قم.
  5. ــــــــ (1392)، تسنیم، اسراء، قم.
  6. ابن‏بابویه، محمدبن‏على(1398)، التوحید، جامعه مدرسین، قم.
  7. اندلسى، ابوحیان محمدبن‏یوسف (1420)، البحر المحیط فى التفسیر، بیروت.
  8. بغدادى، علاء‏الدین‏على‏بن‏محمد (1415)، لباب التأویل فی معانی التنزیل، دارالکتب العلمیة، بیروت.
  9. حلى، حسن‏بن‏یوسف‏ (1982‏)، نهج‏الحق و کشف‏الصدق، دارالکتاب اللبنانی‏، بیروت.
  10. زمخشرى، محمود (1407) الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، دارالکتاب العربی، بیروت.
  11. طباطبایى، سیدمحمدحسین (1417) المیزان فى تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم.
  12. طبرسى، فضل‏بن‏حسن (1377) جوامع‏الجامع، انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم، تهران.
  13. طبرى، ابوجعفر محمدبن‏جریر (1412) جامع‏البیان، دارالمعرفه، بیروت.
  14. فخرالدین رازى، ابوعبدالله محمدبن‏عمر (1420) مفاتیح‏الغیب، دار احیاء التراث العربى، بیروت.
  15. قرطبى، محمدبن‏احمد (1364) الجامع لأحکام القرآن، انتشارات ناصر خسرو، تهران.
  16. کلینى، محمدبن‏یعقوب‏بن‏اسحاق (1407) الکافی، دارالکتب الاسلامیة، تهران.
  17. نیشابورى، نظام‏الدین‏حسن‏بن‏محمد (1416)، تفسیر غرائب‏القرآن و رغائب‏الفرقان، دارالکتب العلمیه، بیروت.