بررسی تطبیقی نظریه روح معنا در دیدگاه علامه‌جوادی آملی با انگاره‌های زبان‌شناسی شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری علوم قرآن دارالحدیث / مدرس دانشگاه پیام نور اصفهان

چکیده

فهم آیات قرآن مستلزم داشتن مبانی درست برای فهم متن است. بررسی تطبیقی از روش‌هایی است که می‌تواند مزیت‌ها و نقایص روش‌های مختلف را نشان دهد. براساس پژوهش‌های جدید، زبان‌شناسی مدرن در شاخۀ معناشناسی شناختی کارایی خود را در درک مفهوم آیات قرآن نشان داده است. نظریۀ شناختی پیش‌نمونه با نظریۀ سنتی روح معنا هر دو می‌تواند در تحلیل معنای واژگان متشابه یا واژه‌هایی که در کاربردهای گوناگون و معانی متفاوت به‌کار می‌روند، استفاده شود؛ ازاین‌رو مقایسۀ این‌دو در یک دامنۀ مناسب می‌تواند موارد رجحان و کاربردی بودن هریک را روشن کند. علامه‌جوادی آملی در تفسیر خود، از این نظریه بسیار استفاده کرده است؛ ازاین‌رو از تحلیل ایشان برمبنای نظریۀ روح معنا برای مقایسۀ آن با تحلیل زبان‌شناسی شناختی استفاده کردیم. با مثال‌هایی از واژه‌های کاربردی در دو نظریه مانند میزان، عرش، تقوی، ذوق و تحلیل آیات در دو روش، تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو نظریه در عمل روشن می‌شود.تفاوت‌ها بیشتر شامل اختلاف در معنای واحد است و نیز در میزان انعطاف معنایی در موقعیت‌های مختلف در این دو نظریه.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Theory of the Spirit of Meaning in the Viewpoint of Allame javadi Amoli and the Cognitive Linguistic: A Comparative Study

نویسنده [English]

  • maryam nilipour
Lecturer at Payam-e Noor University, Isfahan, Graduated at Quran and Hadith University, Qom
چکیده [English]

Understanding the Quranic verses requires true principles for text understanding. Comparative study is a tool able to show the merits and defects of different methods. According to new researches, cognitive linguistics, as a branch of modern linguistics, has demonstrated its capabilities as a method for understanding the meaning of Quranic verses. Both the Cognitive prototype theory and traditional theory of the spirit of meaning can be used to analyze allegorical words or words with different meanings and usages in Quran. So the comparison between these two in an appropriate domain will show their advantages and usefulness in respect to each other. In many cases in his interpretation, Allame Javadi Amoli applies this traditional theory; therefore we have used his analysis according to this theory for comparing this analysis with the cognitive linguistics analysis. Differences and similarities between these two theories will be clarified when we compare their analysis of words like Mizan, Arsh, Taqva, and Zawq. Their differences are most visible in single meaning and also in their flexibility in respect to the meaning in different situations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • theory of spirit of meaning
  • Javadi Amoli
  • prototype
  • Cognitive Linguistics
  • cognitive metaphor
قرآن کریم.
ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو(1419)، تفسیرالقرآن العظیم، دارالکتب العلمیة، بیروت.
ابن عاشور،محمدبن طاهر، التحریر و التنویر، بی نا، بی تا.
ابن عاشور،محمدبن طاهر، (1420ق)، تحقیقات و انظار فی القرآن والسنة، القاهرة، دارالسلام للطباعة و النشر و التوزیع و الترجمة.
ابن طاووس، علی بن موسی(1411 ق)، المجتنی من الدعاء المجتبی، 1جلد، دار الذخائر - قم، چاپ: اول.
ابن مشهدی، محمد بن جعفر(1419 ق)، المزار الکبیر (لابن المشهدی)، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه آلوسی، سید محمود،(1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ: اول، دارکتب العلمیة، بیروت.
ابن‌منظور،محمدبن مکرم،(1414ق)، لسان العرب، دار صادر، بیروت.
جوادی آملی، عبدالله، (1390)، تسنیم، جلد23، محقق محمد فراهانی و حیدر علی ایوبی و حسین اشرفی، اسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله،،(1389ب)، تسنیم،جلد 2، تحقیق علی اسلامی،  اسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله،،(1389الف)، تفسیر انسان به انسان، تحقیق علی اسلامی،  اسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله،،(1389ج)،تسنیم، جلد 3،تحقیق احمد قدسی، اسراء چاپ پنجم، قم.
جوادی آملی، عبدالله،،(1389د)،تسنیم، جلد 14، تحقیق عبدالکریم عابدینی، اسراء، چاپ دوم، قم.
جوادی آملی، عبدالله،،(1389ه)، تسنیم، جلد13، تحقیق عبدالکریم عابدینی، اسراء، چاپ سوم، قم.
جوادی آملی، عبدالله،،(1389و)،تسنیم، جلد 6، محقق حسن واعظی محمدی، اسراء، ، چاپ 8، قم.
جوادی آملی، عبدالله،،(1389ز)،تسنیم، جلد10، محقق سعید بند علی، اسراء، چاپ سوم، قم.
جوادی آملی، عبدالله،،(1389ح)،تسنیم، جلد 4، محقق احمد قدسی،اسراء، چاپ ششم، قم.
جوادی آملی، عبدالله،،( 1388الف)، ادب فنای مقربان، جلد سوم،  محمد صفایی، اسراء، چاپ پنجم، قم.
جوادی آملی، عبدالله،،(1388ب)، تسنیم، جلد1، علی اسلامی، اسراء، چاپ هشتم، قم.
جوادی آملی، عبدالله،،(1388ج)،  قرآن در قرآن، محمد محرابی، اسراء، چاپ هشتم، قم.
جوادی آملی، عبدالله،،(بی تا)، سروش هدایت، بی نا، چاپ پنجم.
جوادی آملی، عبدالله،،(1386)، سرچشمه اندیشه، جلد 1، محقق عباس رحیمیان محقق، اسراء، چاپ پنجم، قم.
جوادی آملی، عبدالله،(1387الف)، دین شناسی، محقق محمد رضا مصطفی پور، اسراء، چاپ پنجم، قم.
جوادی آملی، عبدالله،،(1387ب)، فلسفه صدرا، جلد 2، محقق محمد کاظم باد پا، اسراء، چاپ اول، قم.
خمینی، روح الله،( 1376)، مصباح الهدای إلی الخلافة و الولایة، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی،تهران.
جوادی آملی، عبدالله،،(1370)،آداب الصلوة، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی،تهران.
الراغب الاصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق)،  المفردات فی غریب القرآن، دارالعلم الشامیة، بیروت.
زمخشری، محمود،(1407ق)، الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل، دارالکتاب العربی، بیروت.
شیرازی، صدرالدین محمد،( 1386)، مفاتیح الغیب،تصحیح نجفقلی حبیبی، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، تهران.
شیرازی، صدرالدین محمد،(1382)، الاسفار الاربعة، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، تهران.
شیرازی، صدرالدین محمد،1366: تفسیر القرآن الکریم، انتشارات بیدار، قم.
شیوا، حامد،حجتی، سید مجمد باقر، غروی نائینی، نهله،(1391)، «طباطبایی و نظریۀ «روح معنا» در تبیین الفاظ متشابه قرآن»،  پژوهش های فلسفی کلامی،سال سیزدهم، شماره 52، ص113-134.
شیواپور، حامد، کاملان، محمد صادق،(1390)، «صدرالمتألهین و نظریۀ روح معنا در تفسیر مفردات متشابه قرآن»، خردنامه صدرا ،شماره 63 ، از 83 تا 102.
طباطبائی، محمد حسین،(1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه،  قم.
طبرسی،فضل بن حسن،(1372ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، انتشارات ناصرخسرو، تهران.
طریحی، فخرالدین محمد،(1375ش)، مجمع البحرین، ناشر مرتضوی، تهران.
طنطاوی، سید محمد، التفسیر الوسیط لقرآن الکریم، بی تا، بی نا.
غزالی، ابوحامد محمد،(1411)، جواهرالقرآن، داراحیاءالعلوم، بیروت.
فراهیدی، خلیل بن احمد فراهیدی،(1409ق)، العین، نشر هجرت، قم.
فیروز آبادی، محمد بن یعقوب،(1415ق)، القاموس المحیط، دارالکتب العلمیة، بیروت.
فیض کاشانی، ملا محسن،( 1415ق)، تفسیر الصافی، انتشارات صدر، تهران.
قائمی نیا،علی رضا،( 1390)، معناشناسی شناختی قرآن، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران.
قائمی نیا،علی رضا، (1396)،استعاره های مفهومی و فضاهای قرآنی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران.
قیصری، داوود، (1375)، شرح فصوص الحکم، به کوشش سید جلال آشتیانی، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
کاشانی، کمال الدین عبد الرزاق، 1381، اصطلاحات الصوفیه، انتشارات حکمت، تهران.
کفعمی، ابراهیم بن علی عاملی،1418 ق البلد الأمین و الدرع الحصین، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ: اول، بیروت.
لبید، 1386، دیوان لُبَید،طبع دار صادر،  بیروت.
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، (1403 ق)، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (ط - بیروت) ، دار إحیاء التراث العربی، چاپ: دوم، بیروت.
مسعودی، علی اصغر و غفوری نژاد، محمد (1395)، «مبانی و کاربست‌های نظریۀ روح معنا در آثار جوادی‌آملی» ، پژوهش‌نامه امامیه، سال دوم، شماره سوم، ص9-25.
Evans,Vyvan&green,Melanie,cognitive linguistics;an introduction, New Jersey, Lawrence Erlbaum Associates, Publishers, 2006.
Lakoff,George”women,fier, and dangreous things, The University of ChicagoPress, Ltd., London, 1987 by The University of Chicago.
Tyler Andrea & Evans Vyvan,The Semantucs Of English Prepositions,Cambridg University Press,2003.
Rosch,Eleanor,”Principles of caregorization, 1978.
Taylor,john,cognitive grammar,New York,Oxford University Press,2002.
Vanhove,M. (2008),Towards a typology of semantic associations,Berlin:Mouton de Gruyter.